Singapur w 2019 roku ogłosił, że odchodzi o standaryzowanych testów sprawdzających wiedzę i umiejętności uczniów. Kraje europejskie w większości zalecają stosowanie oceny opisowej w młodszych klasach szkoły podstawowej. W Finlandii, Czechach, Polsce i wielu innych państwach szkoły mają swobodę wyboru pomiędzy ocenami cyfrowymi a opisowymi. Wciąż jednak dalecy jesteśmy od rezygnacji z cyfr, liter czy procentów, w których próbujemy zamknąć informację o uczniu. Nie ma kraju, w którym obowiązywałby system edukacji wolny od ocen.
Edukacyjne szyfry i kody
Wiedza i umiejętności uczniów na całym świecie są w jakiś sposób sprawdzane i oceniane. Oceny zaś wyrażane są symbolicznie: Europa kocha cyfry, kraje obu Ameryk i Azji wolą oznaczenia literowe. Są też państwa, w których używa się nieco mniej enigmatycznych, ale nadal symbolicznych określeń, takich jak „bardzo dobrze”, „akceptowalnie”, „niesatysfakcjonująco”, w innych zaś stosuje się system punktowy czy procentowy. W Europie skala ocen cyfrowych zwykle mieści się w zakresie od 1 do 5 lub 6, ale są wyjątki: Albania stosuje skalę 4–10, a na przykład Włochy i Litwa 0–10. System literowy stosowany w większości krajów obu Ameryk, Azji, Afryki wykorzystuje zazwyczaj litery od A do F, czasami z dodatkowymi oznaczeniami rozszerzającymi skalę. Oczywiście są wyjątki i wariacje, właściwie każde państwo ma swój własny, niepowtarzalny system sprawdzania wiedzy i oceniania jej.
Coraz więcej państw dostrzega, że sama cyfra czy litera niewiele mówi uczniowi, a jeszcze mniej jego rodzicom. Każdy symbol, a oceny cyfrowe czy literowe do nich należą, podlega interpretacji, która może być bardzo różna w zależności od tego, kto jej dokonuje. Kiedy nauczyciel stawia uczniowi 3, może mieć na myśli zupełnie coś innego niż rodzic, który tę samą trójkę zobaczy. Ta sama ocena w przypadku jednego ucznia będzie synonimem sukcesu, u innego będzie rozumiana jako porażka. Coraz więcej państw zauważa, że oceny literowe czy cyfrowe nie są wystarczającą informacją zwrotną na temat osiągnięć ani tym bardziej wskazówką do dalszej pracy. Dlatego w wielu krajach systemy oceniania zawierają dodatkowy element – ocenę opisową. Czasami występuje ona samodzielnie, czasem towarzyszy jej cyfrowy czy literowy ekwiwalent.
Ile wolności w systemie
Zalecenia w zakresie sposobu oceniania i wyrażania ocen określane są w ogólnokrajowych przepisach, podobnie jak zakres swobody, jaki w tej kwestii mają szkoły czy nawet poszczególni nauczyciele. Są kraje, gdzie sposób oceniania w trakcie roku szkolnego pozostawia się decyzji poszczególnych szkół, jedynie oceny podsumowujące muszą być ujęte w formę wymaganą odgórnie. Tak jest np. w Finlandii, gdzie to nauczyciel lub szkoła decydują, w jaki sposób wyrażana jest ocena pracy uczniów i na jakiej podstawie oceny są przyznawane. Oceny na świadectwach w klasach 1-7 mogą być podawane opisowo lub liczbowo, lub tak i tak. W 8 i 9 klasie ocena musi już być liczbowa, ale może być uzupełniona opisem. W Czechach każda szkoła sama decyduje, czy stosować ocenę opisową, czy cyfrową. W Polsce podobnie – szkoły mają swobodę decyzji: oceny cząstkowe nie muszą być wyrażane cyframi, tak naprawdę może ich w ogóle nie być poza dwiema (na półrocze i na koniec roku) i te – począwszy od klasy 4 – muszą już być w dokumentach zapisane cyframi. W Estonii, choć obowiązuje skala ocen 1-5, szkoła może zdecydować, że nie stosuje ocen cyfrowych, i wymyślić własny sposób oceniania; jedynie oceny końcoworoczne wyrażane są cyfrowo.