Prawdopodobnie słyszałeś kiedyś łacińską sentencję: repetitio est mater studiorum . Jeżeli nie, to jej polski odpowiednik na pewno jest Ci znany: powtarzanie jest matką wiedzy. Zanim przeczytasz ten artykuł – pomyśl – czy zgadzasz się z tym zdaniem? Czy uważasz, że można się uczyć bez powtarzania? Albo myślisz, że powtarzanie to jedyna możliwa metoda uczenia się?

Może zastanowisz się, co ja na ten temat myślę? Otóż zgadzam się z tym, co mówi nauka: powtarzanie jest matką wiedzy, natomiast prawdą jest, że powtórka powtórce nie jest równa. Nie każdy sposób powtarzania wiedzy jest efektywny, a nawet czasami może pogarszać ilość zapamiętanych przez nas informacji – ale zacznijmy od początku!

Przypomnij sobie – pomyśl, w jaki sposób uczyłeś się? Jak wyglądało Twoje zapamiętywanie słówek z języka obcego? Czy ta nauka polegała może na tak zwanym wkuwaniu? W praktyce wyglądało to tak, że otwierałeś podręcznik na stronie z listą słówek wraz z tłumaczeniami i… powtarzałeś je, czytając tę listę jeden raz, drugi raz, trzeci raz… co było baaardzo nudne. A co najważniejsze – to nie działało! Taki sposób powtarzania wiedzy nazywamy powtarzaniem pasywnym. Co to oznacza? Że Twój mózg nic nie robi podczas takiej nauki. Dlaczego? Bo uważa, że już wystarczająco dobrze zapamiętał podane mu informacje i nie chce wydatkować swojej cennej energii na coś, co już kiedyś zrobił. Jeżeli czytasz książkę i zapomnisz pozostawić w niej zakładkę, to następnym razem, gdy po nią sięgniesz i trafisz na fragment już przeczytany, prawdopodobnie już wiesz, gdzie ostatnio skończyłeś. I szukasz nowych zdań i nowej wiedzy do przeczytania. Tak samo robi mózg, pomija informacje, które przekazujesz mu poprzez pasywną powtórkę – bo on to już „czytał”.

Innym przykładem złego typu powtórki jest nauka dziecka przed kartkówką czy egzaminem. Wygląda ona często w taki oto sposób: uczeń idzie na lekcję, tam słyszy po raz pierwszy jakąś część materiału. Jest to dla niego czymś nowym, bardziej lub mniej ciekawym. Gdy słuchamy pierwszy raz czegoś nowego (np. lekcji czy wykładu) nasz mózg zapamiętuje bardzo dużo. Ilość nowych informacji, które przyswoimy, zależy od wielu czynników, takich jak: zmęczenie, atrakcyjność lekcji, wykorzystanie odpowiednich metod efektywnej nauki. Różne badania naukowe podają różne wartości. Różnica w wynikach jest głównie związana z treścią danych informacji i sposobem ich przekazywania. Następnie uczeń wraca do domu i co wtedy robi? Zaczyna się uczyć. Co to oznacza? Bierze podręcznik lub zeszyt i zaczyna czytać. Czyta dokładnie to samo, co usłyszał kilka chwil temu podczas lekcji. Efekt jest taki, że dziecko się męczy, a mózg idzie na drzemkę.

Aktywność mózgu podczas pasywnego powtarzania jest naprawdę bardzo niska. Jest to spowodowane tym, że mózg nie musi wykonać żadnej pracy poza dekodowaniem informacji i sprawdzaniem, czy już ich nie posiada na swoim twardym dysku. Według niektórych naukowców takie powtarzanie nic nie daje. Eksperyment neurobiologów – Zachariah Reagh i Michael Yassa z University of California – Irvine (który przeprowadzili w 2014 roku), wskazuje między innymi na to, że taki rodzaj powtarzania wiedzy może wręcz pogorszyć pamięć do istotnych szczegółów. Czy jest na to jakieś lekarstwo? TAK! Jest nim aktywna powtórka!

O aktywnej powtórce w swoim życiu opowiadałem naprawdę wiele razy podczas prowadzonych zajęć, szkoleń na YouTube czy wideo lub w mojej książce. Mówię o niej praktycznie zawsze i wszędzie tam, gdzie staram się wprowadzić nowy wymiar edukacji. Jest to niesamowita rewolucja w uczeniu się, której wprowadzenie nie wymaga wysoko rozwiniętej technologii czy zmiany modelu nauczania. Jest ona bowiem narzędziem dostępnym dla każdego, w każdym wieku i w każdej sytuacji.