Gnothi seauton
Poznaj samego siebie
Jesper Juul to duński pedagog i terapeuta rodzinny. W swoich książkach zwięźle doradza rodzicom, jak budować relacje w rodzinie, jak reagować na konflikty, co robić, aby dzieci wyrosły na świadomych siebie i pewnych własnej wartości dorosłych.
W publikacji Rodzic jako przywódca stada wymienia cztery filary udanego rodzicielskiego przywództwa. Powinno być oparte na: autorytecie osobistym, odpowiedzialności osobistej, poczuciu własnej wartości i uczeniu się od siebie nawzajem. Co to oznacza?
1. Przywództwo oparte na autorytecie osobistym
Idealny rodzic to taki, który bierze na siebie odpowiedzialność za swoje błędy, jak tylko zda sobie z nich sprawę 2 .
Jesper Juul porównuje rodzica do latarni morskiej, wysyłającej dziecku jasne sygnały, dzięki której dzieci mogą nawigować w życiu, lub do przywódcy watahy wilków. Wilki fascynują terapeutę nie tylko poziomem inteligencji społecznej, ale przede wszystkim „inteligentną strategią przywództwa, która jest absolutnie zorientowana na dobro stada jako wielkiej rodziny (…). Myślę, że klucz do sukcesu wielu rodzin jest taki sam jak u wilków: więź i zaufanie” 3 – dzieli się refleksjami duński terapeuta.
Opisuje potrzebę stworzenia nowego rodzaju przywództwa, opartego na autorytecie osobistym zamiast na autorytecie roli, jaką dana osoba odgrywała w rodzinie i społeczeństwie. Na czym polega zmiana? Autorytet osobisty „buduje się na poczuciu własnej wartości, dobrej znajomości samego siebie, szacunku i zaufaniu do siebie oraz na umiejętności poważnego – lecz bez nadęcia – traktowania swoich wartości i granic” 4 .
Proste? Absolutnie nie! Takie zdanie dobrze się czyta, ale spróbujcie wprowadzić je w życie! Ileż się trzeba namęczyć – z samym sobą... Zmiany w nas to proces: potrzebujemy czasu, aby okazały się trwałe. Czy dajemy sobie czas na poznanie samych siebie?
Pedagog dużo miejsca poświęca zmianom, jakie dokonały się w postrzeganiu rodzicielstwa na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci. Jeśli w dzieciństwie nie zostaliśmy nauczeni odkrywania, kim naprawdę jesteśmy, i szanowania swojej integralności, nie posiadamy odpowiednich wzorców, z których moglibyśmy skorzystać, wychowując własne dzieci. Nie jest to jednak powód do rezygnacji z rozwoju: od naszej determinacji i woli zależy, co z tym bagażem doświadczeń zrobimy, jak je wykorzystamy dla rozwoju własnej rodziny 5 . Czy warto podjąć ten ogromny wysiłek? Myślę, że na każdym etapie rodzicielstwa odpowiedź jest oczywista: warto.
2. Odpowiedzialność osobista, czyli dzieci potrzebują odpowiedzialnych dorosłych
Drugim filarem udanego przywództwa w rodzinie jest odpowiedzialność osobista: sami odpowiadamy za swoje decyzje i czyny. Nie chodzi tutaj o poczucie winy, lecz o odpowiedzialność za własne działania. Wymaga to od nas analizy swojego zachowania, gdyż – zdaniem Juula – jako rodzice w pełni odpowiadamy za kształt naszej relacji z dzieckiem, ponosimy zatem pełną odpowiedzialność za to, by tę relację poprawić lub zmienić 6 .
3. Poczucie własnej wartości
Dziecko może rozwinąć w sobie zdrowe poczucie własnej wartości tylko wtedy, gdy czuje się kimś wartościowym dla swoich rodziców, czyli kimś wartym ich miłości i troski 7 .
Trzeci filar przywództwa to poczucie własnej wartości, które Jesper Juul nazywa wręcz eliksirem życia. Czym się różni pewność siebie od poczucia własnej wartości? Pewność siebie dotyczy wiedzy, jaką posiadamy, i biegłości w dziedzinach, na których się znamy. Im lepiej coś potrafimy robić, tym więcej pewności siebie mamy. Poczucie własnej wartości wiąże się z tym, kim jesteśmy i jaki mamy do tego stosunek, jak dobrze siebie znamy i na ile rozumiemy własne uczucia oraz postępowanie 8 .