„Kiedy moje dziecko zacznie mówić? Mam chłopca – chłopcy przecież mówią później, prawda? Moje pierwsze dziecko już mówiło w tym wieku, dlaczego drugie nie chce jeszcze mówić?” – takie wypowiedzi rodziców odnośnie do rozwoju mowy dzieci logopeda słyszy najczęściej. Często rodzic nie wie, jakie są etapy rozwoju mowy; nie dopuszcza, że chłopiec i późniejsza mowa to już stereotyp, że błędem jest porównywanie dzieci. Wędruje po Internecie w poszukiwaniu odpowiedzi na nurtujące go pytania. Niestety dzieci z problemami wymowy jest coraz więcej. Jako logopeda zastanawiam się niejednokrotnie, dlaczego ich liczba wzrasta – stawiam na brak stosownej wiedzy lub na niekompletne informacje przekazywane rodzicom za pośrednictwem mediów, a także utrwalone stereotypy i/lub za wiele informacji jednocześnie. Rodzic, który jest na etapie poszukiwania odpowiedzi, wskazówek do pracy z dzieckiem, rozwiewania wątpliwości, powinien najpierw zwrócić uwagę na etapy rozwoju mowy, które są kluczowe, bo nie tylko wskazują na okresy pojawiania się poszczególnych głosek (z tym to jest przeważnie kojarzone), lecz także wyjaśniają, że na prawidłowy rozwój mowy mają ogromny wpływ doświadczenia czuciowe i dotykowe – zwłaszcza w pierwszym etapie rozwoju mowy, czyli okresie melodii.

Często melodia głosu dziecka jest podobna do mamy czy taty i tak samo to działa z wadą wymowy – jeżeli mamy nieprawidłowości artykulacyjne, a nie chcemy, aby dziecko je nabyło – zadbajmy o swoje wypowiedzi.

OKRES MELODII

Dotyk niewątpliwie pełni ważną funkcję w rozwoju psychicznym dziecka, w tworzeniu pierwszych więzi z opiekunami i kształtowaniu poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego. Co ma jednak dotyk do mowy? Niemowlęta kontaktują się z otoczeniem przede wszystkim za jego pośrednictwem. Będąc dotykane i dotykając, słyszą wypowiedzi rodziców na temat tego, co się dzieje. W ten sposób słowa zaczynają być kojarzone z działaniem, częściami ciała, przedmiotami, miejscami, ludźmi i emocjami, co umożliwia uczenie się i integrację dziecka ze społeczeństwem. Ta wczesna komunikacja zależy od właściwego odbierania wrażeń dotykowych przez dziecko i nadawania im prawidłowego znaczenia. Nie bez znaczenia jest prawidłowe napięcie mięśniowe całego ciała, dzięki czemu rozwija się stabilizacja tułowia, barków i szyi, co umożliwia także stabilizację szczęki oraz ułatwia swobodne ruchy szczęki i języka. Jeśli doświadczenia dotykowe dziecka są ograniczone lub niewłaściwie interpretowane przez mózg, rozwój mowy nie będzie przebiegał w sposób prawidłowy. Dziecko w tym okresie krzyczy, płacze, wydaje dźwięki połączone z mową ciała. W okresie 2/3 miesiąca życia zaczyna głużyć, czyli samorzutnie wydaje dźwięki. Głużenie, co warto podkreślić, występuje u wszystkich dzieci – niezależnie od tego, czy dziecko ma prawidłowy, czy uszkodzony narząd słuchu. Charakter głużenia jest przypadkowy i nie spełnia funkcji komunikacyjnej. Każde dziecko głuży, natomiast nie każde dziecko gaworzy lub gaworzy później, niż wskazuje na to nauka. Gaworzenie powinno pojawić się około pół roku od urodzenia – jest to zamierzone i świadome powtarzanie dźwięków. Pełni ważną funkcję rozwojową, ponieważ jest przygotowaniem do mówienia. Dźwięki te są już tworzone celowo, choć nie mają żadnej treści ani znaczenia dla dziecka. Warto zwracać uwagę na te rodzaje dźwięków wydawanych przez dziecko i przy ich ewentualnym braku zwrócić się do logopedy, by skonsultować, co może być powodem opóźnienia. Bliżej roczku pojawiają się pierwsze słowa i dziecko przechodzi do okresu wyrazu.

OKRES WYRAZU

Pierwszy i drugi rok życia dziecka to etap, kiedy maluch nazywa wszystko, co znajduje się w zasięgu jego wzroku. Charakterystyczne jest wymawianie pierwszej sylaby lub końcówek wyrazów, np. mi (miś), da (daj), ać (zobacz). W tym czasie słowo nie musi być jeszcze kojarzone z przedmiotem, pojawiają się gesty połączone z wyrazami, powinny już wystąpić wszystkie samogłoski, które są świetnym punktem wyjścia do wdrożenia wczesnej interwencji logopedycznej, ponieważ wiele dźwięków z otoczenia składa się z samogłosek, a na dźwiękach można pracować w celu usprawniania rozwoju mowy, utrwalania wyrazów i poszerzenia słownika dziecka.